Lang ben, bệnh nhiễm nấm ngoài da phổ biến mùa nắng nóng

1. Lang ben là gì?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lang ben (pityriasis versicolor) là một bệnh nhiễm nấm Pityrosporum ovale ngoài da phổ biến. Bệnh ảnh hưởng tới  30-40% dân số chung, có xu hướng lây lan từ người sang người thông qua tiếp xúc hoặc dùng chung vật dụng cá nhân như quần áo, khăn tắm, chăn màn…. Bệnh không gây nguy hiểm nhưng lại ảnh hưởng đến thẩm mỹ bởi các mảng da sáng màu và có khả năng chữa được đơn giản bằng các loại thuốc kháng nấm, tuy vậy nguy cơ tái nhiễm cũng rất cao.

Nguyên nhân là do nấm thuộc nhóm Malassezia furfur hay còn gọi là Pityrosporum orbiculaire Pityrosporum ovale gây ra, phát triển trên bề mặt da, tác động vào lớp biểu bì làm sắc tố dưới da thay đổi, tạo nên các vùng da giảm hoặc mất sắc tố. Một số yếu tố nguy cơ, như thời tiết nóng ẩm, ra nhiều mồ hôi, da tăng tiết dầu, nhóm người suy giảm miễn dịch (HIV, trẻ em sau mắc cúm, sởi…).Thay đổi nội tiết, nhất là ở nhóm tuổi dậy thì, mang thai hoặc sử dụng nội tiết thay thế và vệ sinh cá nhân kém.

Tại Việt Nam, lang ben là một bệnh ngoài da thường gặp. Bệnh tiến triển âm thầm và kéo dài nhiều tháng đến nhiều năm. Bệnh tập trung ở nhóm thanh thiếu niên 15-25 tuổi, xuất hiện nhiều ở  lưng, ngực, cổ và mặt trong cánh tay. Người bệnh luôn cảm thấy ngứa nhẹ nhất là khi đổ mồ hôi, rát da, da bị giảm sắc tố, đôi khi bị sậm hơn. Thời gian bị bệnh càng lâu thì khả năng chữa trị càng khó, tỷ lệ mắc bệnh lại sau 1 năm cao tới 20%.

2. Nguyên nhân, chẩn đoán và cách chữa trị

Hiện nay đã xác định và phân loại 12 chủng nấm Malassezia khác nhau, trong đó có các chủng hay gây bệnh phổ biến như M. sympodialis, M. globosa, M. restricta, M. slooffiae, M.furfur, M.obtusa...

Chẩn đoán dựa trên triệu chứng như xuất hiện các dát hình tròn hay hình bầu dục trên có vảy da mỏng, tăng dần về số lượng và kích thước. Da có màu khác so với vị trí xung quanh, có thể màu trắng, hồng hoặc nâu. Da ngứa, tăng lên khi ra nắng hoặc đổ mồ hôi.

Cũng cần phân biệt lang ben với các bệnh ngoài da khác, như chàm khô, giảm sắc tố sau viêm của các bệnh lý khác, bạch biến, viêm da dầu, nấm thân, trứng cá.... Đặc biệt là hắc lào bởi cả hai đều là bệnh ngoài da do nhiễm nấm. Hai bệnh tuy khác nhau về nguyên nhân và triệu chứng nhưng có phương pháp điều trị tương đối giống nhau. 

Xét nghiệm tìm thấy nấm ở vảy khi soi trực tiếp dưới kính hiển vi, có nhiều sợi nấm và bào tử vách dày được làm rõ trong dung dịch KOH 10%.. Nuôi cấy không có giá trị chẩn đoán do nấm Pityrosporum ovale đòi hỏi phải có môi trường đặc biệt và chúng cũng thường có mặt ở da người bình thường. Soi đèn Wood thấy vùng giảm sắc tố do nhiễm nấm và huỳnh quang màu xanh nhạt

Về điều trị, dùng thuốc chống nấm tại chỗ nhưu ketoconazol (1-2%) hoặc selenium sulfid (2,5%). Điều trị 2 lần/tuần trong 2 đến 4 tuần. Các thuốc khác như nhóm azol, allylamin dạng kem và dung dịch, glycol propylen, nystatin, axit salicylic. Nếu bệnh ảnh hưởng nhiều vùng da, diện tích thương tổn lớn thì có thể sử dụng thuốc chống nấm dạng uống. Như Ketoconazole 200mg/ngày, uống 7 ngày, cần chú ý tác dụng phụ của thuốc.

Biện pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa bệnh là vệ sinh cá nhân sạch sẽ. Để phòng ngừa lang ben ở mặt, cần rửa mặt sạch sẽ để loại bỏ lớp dầu thừa và bụi bẩn. Nên tránh tiếp xúc quá lâu với ánh nắng mặt trời nhằm hạn chế vùng da đổi màu ngưng tăng trưởng.

Để giúp ngăn ngừa bệnh lang ben tái phát, bác sĩ có thể kê toa thuốc điều trị da hoặc miệng sử dụng một hoặc hai lần mỗi tháng. Khi mắc bệnh chỉ cần sử dụng những thứ này trong những tháng ấm áp và ẩm ướt. Điều trị dự phòng bao gồm:

·       Selenium sulfide (Selsun) 2,5 phần trăm kem dưỡng da hoặc dầu gội đầu

·       Kem, gel hoặc dầu gội Ketoconazole (Ketoconazole, Nizoral, các loại khác)

·       Viên nén, viên nang hoặc dung dịch uống Itraconazole (Onmel, Sporanox)

·       Fluconazole (Diflucan) viên nén hoặc dịch uống.